Share to friends
Cart
blog
Thingrai - The Scent of Stress
01-Jun-2021, 10:43 AM

Mizovin "Thingrai" kan ti mai a. Vaiho hian "Agar" an ti bawk a. Thlado kungah Chawnpui a par, an tih angin Thingrai kung hming chu Aquilaria malaccensis a ni a daih. Khawvel ram hrang hrangah hming dang dang a pu a - Akyaw, Sasi, Aloes-Wood, Malacca Eagle-wood leh Gods’ wood te an ti duah hlawm. Chu thing chu a rai loh chuan thing a ni ve mai, a rai chiah khan "Thingrai" a ni ta a. A note pai, a rai chu a fuh vek vek chuan khawvela rimtui manto ber, kg khat lek pawh US dollar 1,00,000 man a ni.

 

Thing chi khat Aquilaria chu alo ?iak a, a ?hang duh em em lo. Ramhnuaiah alo ?o a. Ramsa in a pil an tai hem emaw, a pila bacteria engemaw berin alo ei a, chutianga a ei hmelhem tawh hnu thing chauh chu a rai ta a. Cancer a vei ta ti mai ang. Chu cancer vei thing lairilah chuan rimtui a insiam ta ?hin a ni. Chu rimtui chu khawvel hnamtinin an ngaihlu em em a ni. Ziaktu ?henkhat sawi dan chuan Isua ruang pawh kha he rimtui (aloe) hian an chulh rimtui a ni, a ti. Hinduism, Muslim, Chinese history ah pawh he rimtui 'aloe' hi hmakhawsang ata ngaihhlut a ni. He “Agarwood”  hi damdawi atan hmanlai ata tawh an hmang nasa hle a. Thawk harsatna (respiratory problem) atan te, cancer enkawlna atante, taksa chaklo tihchakna atan te, pumpui chaklo tihchak nan te leh thil dang dangah an hmang thin.

 

He thing hi khawvel hmuntinah a awm lo. A lo chawr chhuahna chu South East Asia - Burma, Thailand, Laos, Cambodia, Vietnam, China chhimthlang leh NE India lam hi a ni daih mai. A ram leilung ngeihzawng leh a sik leh sa mamawh zawng pawh Mizoram ang hi duhthusam (ideal) a ni, an ti. Tunhma lamah chuan ramhnuaiah a tual?o awm kha ramvakmiten an vai a. A man to zia hriain an kit ta hmiah hmiah mai ?hin a. Khawvel hmun tinah Thingrai hi a vang ta em em mai a. 1995 khan UNO chuan thing boral hlen hlauhawm "endangered species" ah a puang ta hial a. A hlutna a pun chhoh zel si avangin mumal taka phun (manage plantation) hi SE Asian ramte chuan an buaipui ta a ni. China ramah ringawt khian heactare nuai 25 vela zauvah Thingrai hi an phun hial a ni. Tun dinhmunah hian China bakah Vietnam, Thailand leh Burma te hi plantation ti nasa an ni. India ramah chuan Assam hian an bei nasa hle a. Khawvel hriat tham khawpin an bei a. Assam-ah hian Thingrai rimtui thlitfimna tenau 10000 chuang zu awm a.

 

India ram hian tihsual a nei pek a. Thingrai hi an khuahkhirh nasa a, mimal phun te an phallo a. Mimal huana chin ve an phal hnuah pawh Sandal wood leh Teak ang thovin an control a, Forest dept phalna la lo chuan kih leh hralh an phallova. India sorkarin a khuahkirh angin ramdangin an lo khuahkhirh ve si lova, rimtui siam chhuak tam ber ?hin ram chu a hniam ta rawih rawih mai a ni. Zalen taka plantation siam erawh hi chu phal a ni tawh a. Assam phaitual-a chengte khuan tih tak takin an bei. A variety hi chi li chi nga a awm a. India ram variety – Aquilaria Malacenssis hi khawvela variety tha bera sawi a ni nghe nghe awm e.

 

Thingrai ti-thingrai tur chuan natna hrik engemawin a bawm a, thingrai chhunga hrik so bawm khan rimtui a siam tlat mai si a. Engvanga rimtui chu lo insiam nge a nih a, eng hrik nge rimtui siamtu chu tihte khawvel mithiamten an zir a. Han ti-rai ve bawk mahse, khuarelin a ken, engvang emawa hliam leh pem a tawh avanga rimtui lo chhuak kha a tluk thei tlat lo. Tihdan hrang hrangin an ti a. Perek an kheng bur thul, thir tiang sa-in an chhun thul, an sat pem vel thul, an verh kuakah eng eng chemical emaw an thunlut thul, an innghaisak siak a ni ringawt mai a ni. Chutiang avang a thing lairil (heartwood) ah hrehawmna karah rimtui alo chhuak ?hin a; mi tam tak chuan he thingrai rimtui hi "scent of stress (tawrhna kara rimtui)" an ti hial ta reng a ni.

 

Thingrai kung chu a rai loh chuan thing dang ang tho a ni. A hlu teh hiam lo. Milem (statue) kerna atan erawh a ?ha hle a ni awm e. Raitir tur chuan beih fet a ngai tho tihna a nih chu. Kan ram leilung, sik leh sa a ngeih tih erawh a chiang a. Kung 100 nei ila, kung 1 tal pawh kan tihrai theih hlauh chuan cheng nuai 70 vel chu kan nei thei mai dawn a. Kung 1000 nei ila, kung 10 tal lo raitir thei ila millionaire chu kan ni thei mai dawn chu a ni. Pathianin zarah a raitir dan riau kan thiam hlauh a nih phei chuan a va ?ha dawn em!!!!

 

Engpawhnise, Thingrai chanchin hi a ngaihnawm ka ti a. Hringnun pawh hi tawrhna hmachhawn nasa apiangte dinchhuahna, tuarna avanga rimtui lo chhuak hi a par zu dawn tham a ni fo ?hin. Harsatna, manganna, tlakchhiatna, hrehawmna tuarlo mihringah hian rimtui alo chhuak mawh khawp mai. Chutiang tawk hrep tawhte nun chu a rimtui fo ?hin. Hrehawmna leh tawrhna erawh chu rah ?haa chhuahtir kan thiam loh erawh chuan chatuana tluk hlenna a ni thung.

 

Sources:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov

https://www.biorxiv.org

https://www.researchgate.net

https://link.springer.com

https://www.mdpi.com

https://www.frontiersin.org

https://www.answerroot.com




Mizoram Food Processing Research & Training Centre - MFPRTC