Act East Policy : Ka vei si, a tihngaihna tak ka hre si lo
01-Jun-2021, 10:44 AM
Tun atanga reilote tak tak, kum hnih kum
thum lekah hian Mizoram chhim lam hi kan kawtchhuah a nih tan hmel ta tak tak
a. Kum 2021 ah Sittwe (Akyap)
lawngchawlhna hi hawn ani dawn nia sawi a ni a. Mizoram chhim tawp Zochachhuah
rawn thleng tur kawngpui pawh kum hnih kum thum lekah zawh fel a nih hmel bawk.
India pawisa hmangin kawngpui hi siam mek a ni a, India company ten kawngpui
laih hna hi thawkin helho leh misual tangrang laka an him theih nan India sipai
leh Myanmar sipai ten hnathawktu te hi an veng reng mai a ni.
Zochachhuah a?anga Lawngtlai
rawn pan, kawngpui laih hna chu zaa 96 vel zawh fel a ni tawh niin PWD lamin an
sawi. Khawchhak hret, Saisihchhuah lam ve thungah chuan, Myanmar sorkarin
kawngpui lian, motor intlanpelh zut zut theihin a rawn sial chhuak tawh a,
blacktoping thawh mek a ni. Chhimtuipui lui kânin lei (bridge) an dawh ang.
Sangau leh Saisihchhuah inkar pawh kum hnih chhunga siam zawh ngei tumin sorkar
laipuiin hma a la a. PWD in DPR a siam a, BRTF in an thawk ve thung ang, hemi
atana pawisa hman tur pawh sanction a awm tawh nghe nghe.
Kum 2025 chho-ah hi chuan Mizoram
chhimlam hi kan kawtchhuah ani ngei dawnin a lang ta. Kum 2010 kuma Pu LT Muana
IFS-in "Joseph, he look east chet velna hi i hmu hman dawn a nia, reilo
te-ah tihhlawhtlin a ni dawn," a tih kha ka hre chhuak leh ?hin. Kan ram
thil kal dan hi a mak ka ti thin. Tripura lam atangin Kawrpuichhuah (Tlabung)
hawiin kawngpui lian tak a lut phei ruah dawn a. Silchar atangin Tuipang
thlengin national highway a lut phei ruah dawn bawk a. Heng kawngpui sial hna
hi tunah chhun zan zawmin an thawk mup mup mai.
Kawtchhuah
atana chhim lam nihphung tur:
I google keu la. Aizawl atanga Delhi
kawng hlatzawng (road distance) han en teh. Kilometer 2374 a hla a ni. Delhi
atangin bungrua lian tham, khawl thilte ka chah thin a. Aizawl alo thlen meuh
chuan thla khat chuang (ni 40/45) a thang thin. Google-ah vek khan Aizawl
atanga Kolkatta hlatzawng han en ve leh thung teh. Kilometer 1492 a ni. Bungrua
ka chah thin tho a. Kolkatta atanga Siliguri, Guwahati, Silchar, Aizawl lo
thlen nan hian thla khat tho a ngai mai thin. A rawn kal rei zawng hi chu
thukhat nise, a phurh man (freight) hi a to em em mai a, kg khat Rs. 15-25
inkar vel lai a ni.
Tuna thil awmdan tur ni chu. Kolkatta
atanga Sitwe port chu kilometer 539 a ni a. Darkar 24 chhungin Sitwe port a
rawn thleng chho dawn a ni. Sitwe port atanga Zochachhuah chu kilometer 287 a
ni. Darkar 12 chhungin alo thleng ang. Zochachhuah atanga Aizawl hlatzawng chu
kilometer 343 a ni. Ni khat-ah alo thleng var var dawn. A rei thei ang ber
pawhin chhut ila Kolkatta leh Aizawl inkar bungraw lian tham pawh nise kar khat
chhungin alo thleng ang. A phurh man (freight) chu kawng chanve zet tuipui
chunga a kal dawn avangin kg khat Rs. 10 aiin a sang dawn lo hrim hrim tih a
lang.
Chumai ala ni lo. China leh Burma
inri-na province Yunnan province atang chuan rel kawng lian chi hi Sitwe port
thlengin a service tan der tawh niin an sawi a. Sumdawnna tak tak ang chuan la
tlan lo mahse an ruahman dan atang chuan Express Train hi Yunnan to Sitwe a
tlan pur pur dawn a ni. Mizoram atanga Yunnan province lawngchawlhna Ruili Port
chu kilometer 1141 chauha hla a ni. Ruili port chu Burma leh China inri-na Muse
khawpui bul lawk ami a ni. A thlang lawkah chuan Bangkok a awm a, Aizawl
atangin kilometer 2001 chauha hla a ni.
Ka suangtuahna hi a virvel chiam chiam
a. Sumdawn hi a va nuam dawn em. Khawsak hi a va nuam dawn em. Ramdang
thiamthil lakluh a va remnchang dawn em. Kan ram thilchhuak te hi mamawh ve an
nei a nih chuan Thailand leh China lama phurhchhuah a va nuam dawn em.
Khawchhak lam (SE Asia) lam atanga India mainland-a bungraw rawn kal tur leh
tuifinriat atanga bungraw rawn lut tur hian Mizoram a rawn tlan pel zung zung
dawn a nih chu. Kan tu leh fate hi an va vannei dawn em. Entrepreneur nih a va
nuam dawn em!!!!!
Hei
erawh hria ila:
Israel mi thiam - economist ni bawk, venture capitalist ni bawk, entrepreneur
ni bawk Daniel J. Isenberg-a chuan zirchianna a nei a. (He a zirchianna
chungchang hi a hranpo-in ka la rawn ziak ang.) Khawvel khawi ramah pawh - Ram
hruaitute’n entrepreneur te tan kawngka zau taka an hawn loh a, Ram kalphunga
sumdawngte tan awlsamna a zawnsak loh chuan ram economy a thang thei lo. Ram
hruaitute’n insawrbingna bik an neih loh a, a ramin theihna (potential) leh
thilchhuak (resources) a neihte sumdawnnaa a chanter thiam loh chuan economy a
thang thei lo.
Chumai ala ni lo. Kan university leh
college zirtirtu mithiam rualte’n hlawh hmuh nan chauh ni lo, ram mipui
hmasawnna atana tha an thawh loh a, school leh college-a thiamthil peipunna
(skill development) lam an kalpui loh chuan engmah a kalfuh thei lo.
Zirtirtute’n school-ah entrepreneurship an zirtir loh a, hmabak lam thil nilo,
hmanlai chanchin ringawt an zirtir chuan hma a sawn theih lo.
Kan zirna in-ah science leh mathematics
subject hi a bulthut kan hriat thiam theih nana mahni tawng ngeia kan zir loh
chuan a fuh thei lo. Science leh Mathematics hi hmasawnna bulthut a ni si. Ram
hruaitute’n privatization kalpui lova, engkim mai sorkar tihtir an tum chuan a
hlawhchham thin. Mipui nawlpui pawhin pawisa hi thawhchhuah tur a ni a, khawi
atang emawa lokal tur a ni lo tih kan hriat a, mahni ram thilchhuak ngaihsan
inzirtir nachang kan hriat loh chuan engmah kan ni lovang. Thil reng reng hi a
nih dan tur anga kaltir lova, “Hei hi chu kan tihdan a ni lo, kan office
kalphung a ni lo,” tih vel ringawta kan
kal chhung chuan awmzia kan nei loving. Isenberg-a thil zirchhuah hi a va dikin
a va tha em em ve aw, ka ti.
Chhim
lam hi kan kawtchhuah pawh nise: Mizoram chhim lam hi kan kawtchhuah
pawh nise, motor ke 24 nei chi rawn tlan hum humin chung motor liante chuan
bungraw chitin reng rawn phur lut zut zut pawh nise, a ram chhunga cheng mipuite
hian kan theihna kan tahhriam lohva, hmathlir (vision) leh tihtur inchhawp
(mission) nei lova kan lo nghah liam ve mai mai erawh chuan kan chan hian
mai-an chan pawh a tluk loving. Chu sumdawnna kawngthar rawn inhawng tur chu
hmang tangkai ngei tura kan inbuatsaih a va hun em!!! Industry lianpui pui kan
siam thei lo a nih chuan industry te reuh te te tal lo siam a va hun em.
Agri-Business farm lian pui pui kan lo buatsaih thei lo a nih pawhin te reuh te
te talk an lo siam tan tawh a va hun em!!!
Khawchhak lama missionary tirchhuak tur
pawhin Burmese tawng, Karen tawng, Chinese tawng, Thai tawng, Vietnamese tawng
kan lo zir tan tawh a va han hun em!! Sumdawnna kawngah factory lian kan siam
thei lo a nih pawhin Singapore tihdan anga Carrying & Forwarding (C&F)
Agent, Shipping Agent, Logistics Agent, Warehousing firm te nei tura kan lo
inbuatsaih a va han hun ve le aw. Heng zawng zawng hi tawngtaw tih mai chi pawh
a ni lo, a zira zir, a tre-a training theih vek a ni. Kan thalaite hian “tihtur
ka hre lo,” an tih hi “tihtur kawhhmuh” an ngai a. Sorkar hi ruahmanna
(planning) siamtu tur a ni si.
Ka vei si a, a tihngaihna tak ka hre der
si lova.