Share to friends
Cart
blog
Hun khirh tawn laia ruahmanna mumal neih (Crisis Management during critical period) (Covid hripui
28-Feb-2021, 09:42 PM

Management zirna lamah chuan ruahmanna fel leh awmze nei leh chuta tana inkaihhruaina chungchang an uar em em a. Harsatna chi hrang hrang lo awm thei atan inruahmanna rahbi mumal an duang thin. Hun khirh leh harsa alo thlena inkaihhruaina tur (crisis management) hi zirlai bung pawimawh tak pakhat a ni a. Kan tunlai eibar leh sumpai intlansiakna khawvelah hi chuan sorkar reng reng hi sumdawng company ang maia kalpui niin economic policy leh remhriatna (strategy) nei tha tha an ding chang a. Sorkar kalphung pawh an herrem zung zung mai. Hun khirh leh harsatna tawn laia inruahmanna (crisis management during critical period) leh China hovin Covid 19 chungchanga “Situational Crisis Communication Theory” an hman dan tlem i zirho teh ang.

 

Situational Crisis Communication Theory:

Observer Research Foundation chuan China-in Covid-19 an do rem tan ti tih ta nin an sawi a. An sorkar khalhtu Chinese Communist Party chuan hun khirhkhan leh harsa an paltlang thiam zia leh khawvel democracy ram dangte aia an ruahmanna chungchuan zia pholan an chak hle a ni, a ti. Kan hriat angin Hubei province-a hripui a rawn len tantirh khan China Communist rorel khawl chuan khauh leh nunrawn thlak ang reng takin mipui a khuahkhirh a. Sorkar phalna la lova hrileng puangdarh  thei zawnga awmte an man a, an rama social media an thunun a, mipui pawn chhuah an khap a, lirthei leh thlawhna chevel an titawp a, ram chhung leh khawvel lakah an kharkhip tawp mai a ni. Anmahni Chinese ho ngei pawhin a tirah an hrethiam lova, khawvel pawhin an dem luai luai anih kha.

 

China-in hunkhirh a tawn laia ruahmanna an kalpui dan hi Observer Research Foundation chuan an zir chiang a. Management theory lar tak pakhat “Situational Crisis Communication Theory” hmangin an en a. He harsatna hi “victim crisis” angah China sorkar chuan a ngai a, hrileng chu a chhan an hriat theih mai loh avangin a tuartu chu sorkar leh mipui an ni a, an tihtur chu “crisis response strategy” a ni ta a ni. Chumi awmzia chu pawn lam atanga beihna emaw harsatna alo awmin buai leh phili miah lovin a tihdan chi hrang hranga theih-pa-ling-kawha beihlet a ni. Thu chiang lo leh khualthuthang thehdarhtu nia hriat mi 40 vel an man nghal a, January ni 23 atangin Wuhan khawpui leh Hubei province chu a khairkhip ta a ni.

 

Sorkar a chet tlai hret avanga mipui phunnawina leh hriveite enkawltu leh puangchhuaktu (whistleblower) Dr. Li Wenliang a thih avanga amah khawngaiha vuipuitu leh sorkar demna chi hrang hrang khuahkhirhna atan an social media platform lar ‘WeChat’ leh ‘Weibo’ te chu an vil (monitor) ta tlat a. Khawvel ramdang, anmahni demtute chu chhangletin Beijing chuan khawvel puihna a mamawh lai taka anmahni lo demtute laka an thinur thu an puang ta dum dum mai a ni. Mipuite laka thiamchan nan an ramchhungah China chuan hrileng chu USA siam biological weapon a ni tih an thehdarh chiam a, politiks taka sorkar a hmingchhiatna tur venhim chu an tum ngar ngar bawk a ni tih an che velah hian a lang reng mai.

 

Hetih lai vek hian an harsatna tawh mek hmachhawn turin “diminish crisis management strategy” an hmang tho bawk a. Wuhan mayor chuan a hna tlin lova inngaiin banna a thehlut a, (Beijing thuneitute’n an bantir nia sawi a ni), sorkar sipaite leh damdawi team rualte an duhthalin an che thei ta a. An ram hmundang atangin damdawi lam thiam an thawnlut zut zut a, hrileng laka invenna thawmhnaw leh hmanraw hrang hrang Hubei province-ah an thiarlut zut a. Ni 10 chhung lekin damdawiin lian lutuk an sa a, doctor leh nurse rualte rilru tihphur nan media hrang hrangah anmahni chawimawina thu leh hla an puang dum dum bawk a. A ni telin hripui kai an tlem tial tial tih chu ram chhung leh ram pawnah an puang reng bawk. Hripui an do let leh dan bakah khawvel hmaa China sorkar hmingchhe lutuk tur an thupbo dan hi an ruahman fel hle a ni, tih Observer Research Foundation chuan an sawi.

 

Khawvel mithmuhah China sorkar chungnun zia an pholang chho ta a. Sumpai leh hmanrua, an damdawi thiam leh thawktu mihring hmangin khawvel ram thenkhat an pui let leh lai tak hi China theihchungchuanna (supremacy) an tihlanna a ni ta a. China sorkar chet dan hi management theory lar tak “Situational Crisis Communication Theory” hmangin a thlirfiah theih ta a ni. He SCC theory hi tun maia phuahchawp ni lovin hman atanga management zirlaite’n an lo zir tlat tlat thin alo ni reng.

 

Indonesia lam ve thung:

Jakarta Post chanchinbu chuan Indonesia ram Covid-19 in a luhchilh chungchanga sorkar inruahmanna that tawk lohzia leh hun khirhkhan tawk tura a inrin lohzia a lo ziak ve mek thung a. Hun khirhkhan lo thleng hi a tha lam zawnga kan thlir chuan sorkar emaw company emaw tan a theihna leh tlinna (efficiency) enna a ni a. Harsatna chu sorkar emaw company emaw hun harsa dang lo thleng leh theiah hma lam panna atana inzirna a ni a, tlin tak leh felfai taka harsatna a hmachhawn theih chuan chu ram emaw company chu a ropui tihna a ni, a ti.

 

Jakarta Post chuan an sorkar chuan theihtawp a chhuah a ni tih kan hria a. Amaherawhchu, tun dinhmun maia kan harsatna chi hrang hrang – mipui ei leh in turte, nitin mamawh te, invenna hmanrua (personal protective equipments) mamawh tawk ngaihtuah leh harsatna dang sutkian bakah kan hma lama a hriselna leh vantlang nun a nghawng turte kan ngaihtuah nghal vek tur a ni, a ti. Chumai bakah he Covid-19 hripui hi a len tawhna ramah chuan vawi khat a thawh bakah a thawk nawn leh ngei ngei nia sawi a nih avangin a vawi hnihna atan kan inruahman nghal tur a ni, a ti. He hun harsa leh khirhkhan kan do dan tur ruahmanna fel hi kan mamawh a, sorkar chu nawr kal (reactive) a ni tur a ni lova, kan sorkar hian ‘war room’ siamin chu hmun atang chuan hun harsa leh khirhkhan lo thlena ruahmanna siam thiam bik (risk management personnel) leh harsatna hmachhawntu tur ruangam (anticrisis mechanism) siam a ngai a ni, a ti.

 

Harsatna hmachhawn dan kawng 7 (Seven steps to crisis management):

Management zirmite chuan hetiang hian a mawlmang thei ang berin harsatna hmachhawn dan kawng sarih an sawi thin. Mizoramah pawh kan hruaitute’n he ruahmanna hi an hmang tangkai viau hle mai a. A kip a kawi erawh chuan zawm a harsa mai thei e. Zawm hram ila

 

1.         Plan a awm tur a ni: Eng nge kan hmachhawn? Eng nge kan tum? A tihdan tur indawta ziakina tihhlawhtlin dan tur a titu tur tur ruahman tur a ni. Harsatna tawh mek sutkian a nih hnua chet lak leh zel dan tur (post-crisis) pawh ruahmanna a awm tur a ni.

 

2.         Spokesperson neih tur: Hun khirhkhan leh harsatna alo awmin mawhphurtute chungah mite mit a fu thin. Company emaw sorkar emaw-in harsatna a tawh chu thu kalsual leh thu inchuh a awm loh nan zavai aiawha mipui thupuangtu bik dah ngei ngei tur a ni.

 

3.         Zepruk nei suh: Harsatna awm dan dik tak chu zepruk a awm chuan a sawhkhawk a awm ngei ngei thin a. Langtlang takin engkim tarlan a tha.

 

4.         Thawktute inkungkaihna a tha tur a ni: Mawhphurhna latu thawktute thil inhrilhfiah tawn that leh inkungkaih that hle a ngai a. Thawktute berin engemaw hriatfuh loh leh hriat dikloh, duhdan in-an loh a awm chuan a buai nuai thei. Thawktute zinga inhriatpawhna a that chuan hna a kal chak thin.

 

5.         Mipuite leh mamawh petute biakpawh tur: Mipuite leh mamawh petute (suppliers) te biakpawh that a, an inkara harsatna awm tur venpui kawngah hma lak hian harsatna nasa takin a tiziaawm thin.

 

6.         Thu leh hla tharlam siam reng tur: Thil thleng mek chanchin tha lam leh chhe lam pawh nise thu tharlam a khat tawkin siam (update) reng tur a ni. Update a tlem chuan consumer emaw mipui ngaih a tha-lo thin.

 

7.         Social media hman tangkai tur: Mipui inbiakpawhna tha ber leh thu thehdarhna remchang ber chu social media a nih avangin hman tangkai em em tur.

 

 

India leh Mizoram lam hawi ila:

PM Narendra Modi-a’n Covid-19 a hmachhawn dan hian khawvel fak a hlawh hle mai. WHO phei chuan nasa takin an fak a ni. Huaisen taka hmalakna a nei ta nual mai. India ram eibar leh sumpai dinhmun tlahniam mek kara a ding chungin national lockdown a puang a. Mithiamte chuan a che tlai hret naa, a tifuh dawn niin an hria a. Politiks-a amah beitu ber All India Congress Committee (AICC) pawhin an thlawp thu an chhuah hial a ni.

 

Amah PM Modi hi Gujarat Chief Minister a nih lai khan lirnghing rapthlak tak mai ‘Bhuj earthquake’ an tih mai khan richter scale 7.7-a nain Gujarat a suasam a, mi 20000 vel an thi a, mi 15000 velin hliam an tuar a nih kha. CM Narendra Modi chuan tha takin a chingfel a. Nunphung pangngai takah reilote chhungin Gujarat a siam leh theih avangin khawvel pumah hriat a hlawh tanna a ni.

 

Mizoram-ah hian kum 1966-a rambuai leh chumiin a nghawng kum tam tak Mizo mipui harsatna kha Assam hnuaia kan awm lai a ni a. UT leh State kan nih hnu-ah tun hun Covid-19 hripui len ang ema hun khirh leh harsa hi kan la tawk lo awm e. Kan sorkar hotute lu pawh a haiin a mangan thlak hle ang tih a hriat a. Rorel lai party sorkar hotute leh sorkar official te chu a ruahman (manage) tu tih mipuiin kan hria a. He hri lengah hian a tuartu chu sorkar leh mipuite kan nih avangin “Victim crisis” a ni tih pawm ila. Sorkar hmingchhiatna tur venhim chu ‘crisis management’ tum lian tak a ni tih hre bawk ila. A hmachhawn dan turah pawh a hri tihdamna kan la neih miau loh avangin “crisis response strategy” mumal hmang ila. Kan zavaia thatna tur a nih dawn phawt chuan communist ram ang ziazangin “diminish crisis management strategy” pawh hmang hreh lo ila tih hi ka rawtna a ni.

 

Tunhnai ni hnih ni thum chhung leka kan thuneitute chet dan en hi chuan “crisis management” a buai tlat mai. Hei hian a hrin tur chu sorkar lai mek MNF sorkar a timualpho dawn a ni tih management lam zirna atang chuan a lang fiah ta kuar mai. “Crisis Management” a fel chuan a tuartu company emaw ram a hming tha thin a. Management a chhiat chuan a tuartu ni chungin tawrh lehzualna a thleng thin. Engpawhnise, sorkar tan a la tlai lo – hei hi inralrinna dar “wake up call” a ni tih hriain insiamtha vat teh se.

 

Tuna a lan chuan :

1.     Health department thawktute an kal mawp mawp a.

2.     Dan leh hrai enkawlna lamah district tin DC te an mal tlat deuh ngawk.

3.     National Lockdown inkaihhruaina kan zawm ve lo.

4.     Local task force te tihtur leh tihloh tur chin ruahman mumal a awm lo.

5.     Police leh Para-Military Force te thuam thatna kawngah hma lakna a awm ve lo.

6.     Coordination a mumal lo hle.

 

Engpawhnise, he hun khirhkhan hmachhawnna kawnga hmalatu leh thawktute hnungah mipui kan ding tlat a, in ruahmanna hi mipui himna a nih dawn phawt (tawrh deuh pawh lo ngai mahse) chuan kan support tlat che u a ni tih hruaitute’n lo hre teh u.

 

Sources:

https://www.orfonline.org/expert-speak/chinas-preliminary-response-to-covid-19-63702/

https://www.thejakartapost.com/academia/2020/03/04/

https://www.inc.com/bruce-condit/7-critical-steps-to-crisis-management.html

https://blog.hubspot.com/service/crisis-management

https://www.who.int/emergencies/diseases/managing-epidemics-interactive.pdf

https://theprint.in/opinion/modis-cv-is-full-of-crisis-management-experience/




Mizoram Food Processing Research & Training Centre - MFPRTC